نوشتهٔ پیشتاز | 2023-09-18

روز ۲۵ شهریور در اولین سالروز مرگ مهسا امینی، که جرقهٔ جنبش سراسری ضدنظام «زن، زندگی، آزادی» را زد، هزاران نفر در شهرهای سراسر جهان جمع شدند و نسبت به اقدامات جمهوری اسلامی و تداوم سرکوب دگراندیشان اعتراض کردند.

دیده‌بان حقوق بشر ایران گفت طی اعتراضات سال گذشته در ایران، که چند ماه به‌طول انجامید، ۵۵۱ معترض جان باخته و بیش از ۲۲٫۰۰۰ نفر دستگیر شده‌اند.

برگزاری مراسم در اولین سالگرد وفات متوفی در فرهنگ ایرانی امری مرسوم است و والدین مهسا امینی نیز هفتهٔ گذشته اعلام کردند که روز شنبه (۲۵ شهریور) مراسم یادبودی برای دخترشان برگزار خواهند کرد.

چند روز مانده به سالروز فوت مهسا امینی، دیده‌بان حقوق بشر مستقر در نیویورک گفت مقام‌های ایران طی یک ماه گذشته «پا بر گلوی دگراندیشان» گذاشته و اعضای خانوادهٔ دست‌کم ۳۶ نفر از کشتگان یا اعدامیان سرکوب‌ها را بازجویی، دستگیر، محاکمه یا به حبس محکوم کرده‌اند.

چند روز پیش از سالروز این حادثه، بسیاری از شهرهای ایران، از جمله تهران، سقز -- زادگاه و آرامگاه مهسا امینی -- و همچنین کرج، اصفهان، شیراز و زاهدان، شاهد حضور سنگین نیروهای امنیتی بود و خودروهای امنیتی و پلیس ضدشورش در میادین و خیابان‌های اصلی به‌چشم می‌خورد.

گروه‌های حقوق بشری گفتند نیروهای امنیتی مانع از دسترسی به گورستان محل دفن مهسا امینی شده‌اند.

برگزاری گردهمایی‌ها علی‌رغم «حکومت نظامی»

صبح روز ۲۵ شهریور که امجد امینی، پدر مهسا امینی، راهی آرامگاه دخترش شد نیروهای امنیتی رژیم اجازه ندادند تنها باشد و بعداً گفتند که اقدام به «همراهی او و خنثی کردن نقشهٔ ترور او» کرده‌اند.

ناظران با بی‌اساس خواندن دلیل تحت نظارت بودن امجد امینی، گفتند واضح است که هیچ شخص دیگری جز نیروهای امنیتی خود رژیم برای کشتن او نقشه نمی‌کشد.

علی‌رغم تدابیر شدید امنیتی، که به تعبیر شاهدان شبیه «حکومت نظامی» بود، شعارهایی مانند «ایران را پس می‌گیریم!»، «مرگ بر دیکتاتور!» و «مرگ بر خامنه‌ای!» در سراسر کشور طنین انداخته بود.

گروه حقوق بشری هه‌نگاو، که بر مسائل کردها تمرکز دارد، گفت نیروهای امنیتی بیشتری به کردستان اعزام شده‌اند چون مردم غرب ایران ابراز نارضایتی کرده‌اند و دست به اعتصاب عمومی زده‌اند، آنچنانکه فروشگاه‌های ده‌ها شهر از جمله سقز تعطیل بوده است.

هه‌نگاو گفت مرد جوانی به‌نام فردین جعفری در نزدیکی گورستان محل دفن مهسا امینی از ناحیهٔ سر مورد اصابت گلوله قرار گرفته است و حال وخیمی دارد.

نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شامگاه جمعه منطقهٔ اطراف خانه والدین مهسا امینی را محاصره کردند. مژگان افتخاری، مادر مهسا امینی، گفت برادرش توسط نیروهای امنیتی بازداشت شده و خودش و همسرش نیز چهار بار به دادسرا احضار شده‌اند.

همزمان با برگزاری اعتراضات در سراسر کشور، در دو زندان نیز تظاهراتی برپا شد.

طبق پستی در حساب اینستاگرام نرگس محمدی، از زندانیان سیاسی برجسته در ایران که جوایز متعددی نیز برنده شده است، او و سه زن زندانی دیگر روسری‌هایشان را در محوطهٔ زندان اوین تهران آتش زده‌اند.

در زندان زنان قرچک در نزدیکی تهران، پس از سرکوب اعتراض زندانیان از سوی نیروهای امنیتی، کار به آتش‌سوزی کشید.

هه‌نگاو تصاویری از روشن کردن آتش در جاده‌های شهر سنندج، مرکز استان کردستان، منتشر کرد و گفت نیروهای امنیتی در شهر کردنشین مهاباد به‌روی معترضان آتش گشوده‌اند.

بسیاری از مردم ایران با باز گذاشتن پنجره‌ها در خانه‌شان اعتراض کردند و شعار سر دادند.

چند چهرهٔ معروف و اکثراً هنرمند طی چند روز گذشته بازداشت و در «حبس موقت» نگهداری شده‌اند. اعضای خانوادهٔ این افراد گفته‌اند که در روز اولین بازداشت هیچ خبری از آنها یا محل اقامتشان نداشته‌اند.

اعتراضات بلوچ‌های ایران

روز جمعه، گروه زیادی از مردم برای اعتراض در زاهدان جمع شدند؛ بیشتر جمعیت این شهر را اقلیت سنی‌مذهب بلوچ تشکیل می‌دهند که هر هفته پس از نماز جمعه دست به اعتراض می‌زنند.

در این اعتراضات، که تا حدودی تحت هدایت عبدالحمید اسماعیل‌زهی، معروف به مولوی عبدالحمید، امام جمعهٔ محبوب و رک‌گوی زاهدان، برگزار می‌شود، مشکلات اقتصادی، تبعیض و بی‌اعتنایی همیشگی رژیم جزء دلایل اصلی بوده است.

مولوی عبدالحمید در خطبه‌های نماز جمعهٔ ۲۴ شهریور نیز مانند هر جمعهٔ دیگر طی یک سال گذشته از رژیم انتقاد کرد و به موضوع کشته شدن ده‌ها معترض بلوچ به‌دست نیروهای امنیتی در سال گذشته پرداخت و کشته شدن مهسا امینی در بازداشت «پلیس امنیت اخلاقی» را نیز محکوم کرد.

همچون هر جمعهٔ دیگر طی یک سال گذشته، شهر زاهدان شاهد حضور سنگین نیروهای امنیتی و اختلال گستردهٔ اینترنت بود.

در طول اعتراضات، مردم با سر دادن شعارهایی تأکید کردند که مرگ همشهریان خود را فراموش نخواهند کرد و پلاکاردهایی با شعار «سهم بلوچ از ایران: انکار-گلوله-اعدام» در دست داشتند.

کانال‌های فارسی‌زبان خارج از ایران، از جمله ایران اینترنشنال، ویدیوهایی از ساکنان آپارتمان‌هایی در تهران و کرج پخش کردند که شب‌هنگام شعار «مرگ بر دیکتاتور!» و شعار اصلی «زن، زندگی، آزادی» سر می‌دادند.

حمایت جهانی

بسیاری از کشورها و دولت‌های سراسر جهان از ابتدا جنبش «زن، زندگی، آزادی» در ایران را به‌رسمیت شناختند و از آن حمایت کردند.

مهاجران ایرانی از سیدنی استرالیا گرفته تا تورنتوی کانادا راهپیمایی یادبود برگزار کردند و علیه رژیم ایران شعار سر دادند و پرچم حکومت قبل از انقلاب را تکان دادند.

میدان باستیل در مرکز پاریس شاهد تجمع بسیار بزرگ ایرانیان بود و در نیویورک حدود ۵۰۰ نفر به‌یاد مهسا امینی روی پل بروکلین دست به اعتراض زدند.

جو بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، به همین مناسبت بیانیه‌ای صادر کرد و گفت: «طی یک سال گذشته، ایالات متحده به درخواست‌های مردم ایران پاسخ داده و کارزار دیپلماتیک بی‌سابقه‌ای سازماندهی کرده که منجر به حذف دولت ایران از کمیسیون سازمان ملل متحد در خصوص وضعیت زنان و ایجاد یک هیأت حقیقت‌یاب در سازمان ملل متحد به‌منظور تحقیق پیرامون موارد سوءاستفاده از حقوق زنان در این کشور شده است.»

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجهٔ آمریکا، در بیانیه‌ای گفت: «ایالات متحده در حمایت از مردم ایران در مطالبه‌شان برای تحقق عدالت، پاسخگویی و احترام نسبت به حقوق بشر -- طی اعتراضات و در کل سال گذشته -- به کشورهای سراسر جهان پیوسته است».

در این بیانیه، که روز جمعه منتشر شده، آمده است: «ما بیش از ۷۰ مقام و سازمان مرتبط با سرکوب‌ها را هم تحریم کرده‌ایم. امروز تحریم‌های تازه‌ای علیه ۲۹ فرد و نهاد دیگر مرتبط با موارد سوءاستفادهٔ رژیم ایران از حقوق بشر را اعلام می‌کنیم.»

به گزارش خبرگزاری فرانسه، بایدن روز دوشنبه تحریم‌های تازه‌ای علیه وزارت اطلاعات ایران و محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهوری سابق ایران، وضع کرد.

در شب اولین سالروز مرگ مهسا امینی، اتحادیهٔ اروپا چهار فرد ایرانی و شش نهاد ایرانی دیگر را به‌دلیل نقض حقوق بشر در سرکوب‌ها تحریم کرد.