نوشتهٔ پیشتاز | 2023-10-20

روز پنجشنبه (۲۷ مهرماه)، اتحادیهٔ اروپا بزرگ‌ترین نشان افتخار خود در زمینهٔ حقوق بشر، جایزهٔ ساخاروف، را به مهسا امینی و جنبش «زن، زندگی، آزادی» که پس از مرگ او در ایران شکل گرفت اعطا کرد.

این دختر کرد ایرانی ۲۲ ساله روز ۲۵ شهریور ۱۴۰۱ در بازداشت «پلیس امنیت اخلاقی» رژیم ایران جان باخت؛ این حادثه منجر به اعتراضات چندماهه علیه نظام شد، که در بسیاری از کشورهای دیگر نیز مورد حمایت قرار گرفت.

روبرتا متسولا، سخنگوی پارلمان اروپا، «قتل بی‌رحمانهٔ» امینی را آغاز یک «جنبش به رهبری زنان که دارد تاریخ‌ساز می‌شود» توصیف کرد.

خانم متسولا افزود شعار سه‌کلمه‌ای این جنبش «شعار اعتراضاتی [بود] برای همهٔ کسانی که از برابری و شأن و آزادی در ایران دفاع می‌کنند».

خانوادهٔ امینی در خصوص اعطای جایزهٔ ساخاروف گفتند دختر ۲۲ ساله‌شان برای آنها نمرده است و «با او زندگی» می‌کنند.

این جایزه، که از روی نام آندره ساخاروف، مخالف شوروی سابق، نام‌گذاری شده است، در سال ۱۳۶۷ برای گرامیداشت افراد یا گروه‌های مدافع حقوق بشر و آزادی‌های بنیادین به‌وجود آمد.

امینی، سه روز پس از دستگیری به‌جرم نقض قانون حجاب اجباری ایران در بازداشت «پلیس امنیت اخلاقی» جان باخت.

امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، در ایکس (توئیتر سابق) نوشت: «جایزهٔ ساخاروف یادآور قوی تعهد اروپا نسبت به آزادی است».

«این جایزه امروز به مهسا امینی و همهٔ زنان ایرانی تعلق می‌گیرد که شجاعانه برای حقوقشان می‌جنگند.»

ادامهٔ سرکوب و مقاومت

در همین اثنی در ایران، دادگاه انقلاب اسلامی تهران محمد صالح نیکبخت، وکیل برجستهٔ ایرانی و عهده‌دار وکالت خانوادهٔ امینی، را با اتهام «تبلیغ علیه نظام» به یک سال حبس محکوم کرده است؛ این حکم پس از آن صادر شد که نیکبخت با چند رسانهٔ خارجی مصاحبه کرده بود.

علی رضایی، وکیل نیکبخت، روز چهارشنبه گفت این حکم حداکثر مجازاتی است که معمولاً به این‌گونه پرونده‌ها تعلق می‌گیرد.

نیروهای امنیتی ایران با سرکوب اعتراضات داخلی، موجب جان باختن بیش از ۵۰۰ معترض شده‌اند که به تعبیر مقام‌ها در «شورش‌ها» شرکت کرده بودند. هزاران نفر نیز در جریان اعتراضات دستگیر شده‌اند.

با وجود این سرکوب، حضور زنان ایرانی بدون روسری در ملأ عام به منظرهٔ آشنایی تبدیل شده است و بسیاری از زنان همچنان از قانون پوشش اجباری مو سرپیچی می‌کنند.

کارزار «زن، زندگی، آزادی» در شهرهای سراسر جان ادامه دارد و در تظاهرات مکرر معترضان تصویر مهسا امینی برافراشته می‌شود.

اعطای جوایز به‌پاس سرپیچی از رژیم

تنها دو هفته پس از اعطای جایزهٔ صلح نوبل به نرگس محمدی، زندانی و فعال برجستهٔ حقوق بشر در ایران، جایزهٔ ساخاروف نیز به مهسا امینی تعلق گرفت.

با اینکه بسیاری از افراد در سراسر جهان تصمیم کمیتهٔ نوبل را برای اعطای جایزهٔ صلح امسال به نرگس محمدی تحسین کردند، تهران اعطای این جایزه را «حرکتی مغرضانه و سیاسی‌کاری» خواند.

پس از اعطای جایزه به شیرین عبادی در سال ۱۳۸۲، این فعال حقوق بشر دومین فرد ایرانی است که برندهٔ جایزه صلح نوبل می‌شود.

نرگس محمدی معاون کانون مدافعان حقوق بشر نیز هست که شیرین عبادی مؤسس آن است.

محمدی، که در حال حاضر در زندان به‌سر می‌برد، همواره فعال حقوق بشر و حقوق مدنی بوده و سال‌ها در زندان‌های ایران از جمله زندان زنجان و زندان معروف اوین در تهران بوده است و هم‌اکنون نیز در آنجا دورهٔ حبس خود را می‌گذراند.

جایزهٔ صلح نوبل به پاس مبارزه با پوشش اجباری مو در ایران و همچنین مبارزه با سرکوب زنان در کشور به او اعطا شد.

امسال با اعطای جایزهٔ ساخاروف و جایزهٔ صلح نوبل به دو زن ایرانی، توجه زیادی به چند دهه نقض حقوق و آزادی‌های فردی زنان در رژیم ایران جلب شده است.