نوشته پیشتاز | 2023-08-18

به گفته تحلیلگران، محدودیت‌ها و اختلالات روزافزونی که رژیم ایران در اینترنت ایجاد می‌کند، امید کارآفرینان را بر باد داده و کسب‌وکارشان را از رونق انداخته است. این امر بسیاری از آنها را به خروج از کشور سوق داده و جریان سقوط اقتصادی را سرعت بخشیده است.

اعمال محدودیت‌‌های حکومتی بر اینترنت در ایران امری رایج است و به منظور مبارزه با جریان آزاد اطلاعات طراحی شده و اجازه نمی‌دهد ایرانیان تصاویر اعتراضات سراسری و سرکوب مردم از سوی رژیم را با جهان به اشتراک بگذارند.

اما تحلیلگران و کارآفرینان ایرانی به پیشتاز گفتند شدت و دفعات قطعی اینترنت اخیراً افزایش یافته است و خسارات سنگینی به اقتصاد کشور وارد می‌کند -- اقتصادی که در شرایط کنونی نیز در حال سقوط آزاد است.

اتاق تجارت الکترونیک تهران در گزارش تازه‌ای اعلام کرد استارت‌آپ‌ها در حال ترک ایران هستند، چرا که ایران پس از برمه، از نظر اختلال اینترنت بدترین کشور جهان است. ایران همچنین در میان پنج کشوری است که پایین‌ترین سرعت اینترنت را دارد.

این اتاق در گزارش خود در خصوص وضعیت اینترنت، وضعیت فعلی کسب‌وکارهای اینترنتی ایران را «بحرانی» دانست.

رژیم ایران در گذشته در مواقع بروز اعتراضات ارتباط اینترنت را قطع کرده یا سرعت آن را به میزان قابل توجهی کاهش داده است، اما در اعتراضات اخیر که پس از کشته شدن یک زن جوان هنگامی که تحت بازداشت «پلیس امنیت اخلاقی» آغاز شد، اختلال اینترنت نیز تشدید شد.

از آنجا که اعتراضات عمومی ماه‌ها به طول انجامید، رژیم نیز کاهش سرعت و قطعی اینترنت را طولانی‌تر و شدیدتر کرد.

مقام‌های ایران تصمیم گرفتند در برخی روزها ارتباط اینترنت را به‌طور کامل و در برخی روزهای دیگر به‌طور متناوب قطع کنند و بر خلاف اعتراضات قبلی، حتی پس از پایان تدریجی اعتراضات نیز قطعی اینترنت را متوقف نکردند.

اختلال اینترنتی

تا پیش از شروع اعتراضات، اکثر کاربران اینترنت در ایران از فیلترشکن (وی‌پی‌ان) برای دور زدن فیلترینگ و دسترسی به اکثر وب‌سایت‌ها استفاده می‌کردند.

خرید فیلترشکن همچنان تا حدی مفید است، اما اختلالات و قطعی‌های مکرر باعث ناپایداری ارتباط اینترنت سراسری ایران شده است.

داروساز ٤٢ ساله‌ای در کرمانشاه در خردادماه به پیشتاز گفت «تقریباً هر ماه» باید یک وی‌پی‌ان جدید بخرد.

او که نمی‌خواست نامش در این گزارش فاش شود، گفت: «فیلترشکن‌های گران‌تر خیلی قوی‌ترند، اما نمی‌توانم هر ماه بخرم. گاهی اوقات مجبور می‌شوم در ماه بیشتر از یک فیلترشکن بخرم و به تناوب از آنها استفاده کنم.»

برای کسانی که کسب‌وکارشان کاملاً به اینترنت وابسته است، وضعیت وخیم‌تر است.

با افزایش نرخ بیکاری در دهه گذشته، تعداد فزاینده‌ای از ایرانی‌ها به کسب‌وکارهای اینترنتی روی آورده‌اند، از ساخت و فروش آنلاین اقلام مختلف گرفته تا برنامه‌نویسی و خدمات تخصصی در حوزه کامپیوتر.

قطعی متناوب اینترنت که گاه چندین روز ادامه دارد، این کسب‌وکارها را مختل کرده است و در نتیجه هزاران ایرانی دائماً متحمل خسارات سنگینی می‌شوند. برخی از آنها کسب‌وکار خود را به‌طور کامل از دست داده‌اند.

ظهور شرکت‌های استارت‌آپ فناوری در ایران طی ١٥ سال اخیر باعث شده است تا تعدادی از جوانان ایرانی با تحصیلات عالی به این بخش روی بیاورند.

حتی بعضی از آنها پس از اتمام دوره‌های تحصیلات تکمیلی خود در خارج از کشور به ایران بازگشته‌اند به این امید که کسب‌وکار خود را در وطنشان ادامه بدهند. اما از آنجا که قطعی اینترنت کسب‌وکارشان را به زانو درآورده است، این امیدها نیز رنگ باخته است.

این فرار مغزها باعث شده است تا تعدادی از بنیان‌گذاران و کارآفرینان استارت‌آپ‌ها ایران را ترک کنند و کسب‌وکارشان را در جای دیگری پی بگیرند.

تسریع فرار مغزها

بر اساس آمارهای رسمی، در حال حاضر حداقل ١۰٫۰۰۰ کسب‌وکار استارت‌آپ موفق در بخش‌های مختلف از جمله خدمات، علوم، تولید و فناوری در ایران فعالند.

طی چند ماه گذشته چندین استارت‌آپ پرسود ایران را ترک کرده‌اند، درحالی‌که برخی دیگر همچنان به بهبود وضعیت امیدوارند و کارشناسان خود را برای مدیریت کسب‌وکارشان به کشورهای خارجی فرستاده‌اند تا از خسارت جلوگیری کنند.

در هفته اول تیرماه، نازنین دانشور، کارآفرین سرشناس ایرانی که استارتاپ موفق «تخفیفان» را تأسیس کرده بود، ایران را ترک کرد.

دانشور با ٣٥ سال سن یکی از افراد بسیار مستعد تلقی می‌شود و بازگشتش به ایران پس از اخذ مدرک تحصیلات تکمیلی در خارج از کشور خبرساز شده بود.

رسانه‌های داخلی در تیرماه گزارش کردند که او به دلیل قطعی مداوم ارتباط اینترنت به دستور حکومت و تشدید فیلترینگ اینترنت، کشور را ترک کرده است.

درست مثل چند سال پیش که به ایران بازگشت، خروج او از ایران نیز بازتاب گسترده‌ای داشت.

بنیان‌گذار یک استارت‌آپ فناوری مستقر در ایران گفت: «کشور دارد به شکلی روزافزون استعدادهایش را از دست می‌دهد. رژیم منابع طبیعی ما را با قیمت‌های بسیار پایین در اختیار روسیه و چین قرار می‌دهد و منابع انسانی ارزشمندمان را بیرون می‌راند.»

او که نخواست نامش فاش شود به پیشتاز گفت: «من کشورم، خانواده و کارمندانم را دوست دارم».

او گفت: «هر ماه چندین خانواده برای دریافت حقوقشان به من چشم امید دارند. هر بار که به ترک کردن کشور فکر می‌کنم، که این روزها زیاد هم اتفاق می‌افتد، تا به یاد کارمندانم می‌افتم این فکر را کنار می‌گذارم.»

وی افزود: «اما مطمئن نیستم تا چه مدت می‌توانم کسب‌وکار را حفظ کنم، چون تا الان هم متحمل ضررهای سنگینی شده‌ام».

بلیط یک‌طرفه برای کشورهای خارجی

تپسی، استارت‌آپ سودآور ایرانی، اپلیکیشن پرطرفداری ایجاد کرده است که پیک موتوری و تاکسی اینترنتی از جمله خدمات آن برای جابه‌جایی در شهرهاست.

میلاد منشی‌پور، بنیان‌گذار تپسی، در گفتگو با رسانه ایرانی تجارت آنلاین گفت: «تجارت دیجیتال، کسب‌وکارهای آنلاین و استارت‌آپ‌های فناوری آینده اقتصاد ایران هستند، در حالی که محدودیت‌های اینترنت مانعی بزرگ بر سر راه آنها محسوب می‌شود».

حامد بیدی، مدیرعامل استارتاپ موفق ایرانی «کارزار»، در میزگردی که روزنامه‌های اقتصادی داخلی آن را پوشش دادند درباره آینده هشدار داد.

او گفت: «همان‌طور که قطع برق بخش صنعت را متوقف می‌کند، قطعی یا کندی اینترنت هم کسب‌وکار دیجیتال را که بخش پررونقی در ایران است متوقف می‌کند».

یک مهندس نرم‌افزار ساکن ایران که نخواست نامش فاش شود به پیشتاز گفت چندین گزارش موثق نشان می‌دهد حدود ١٫٢۰۰ متخصص فناوری و کارمند شرکت‌های استارت‌آپ بلیط یک‌طرفه هواپیما برای خروج از ایران خریده‌اند.

به گفته او، در ماه‌های اخیر این افراد که تقاضای زیادی برای تخصصشان وجود دارد به تعدادی از کشورهای مختلف مهاجرت کرده‌اند.

او در خصوص کارشناسان فناوری و بنیان‌گذاران استارت‌آپ‌ها گفت وضعیت نابسامان اقتصادی ایران، محدودیت‌های تحمیلی رژیم و نبود امید به آینده «از مهم‌ترین دلایلی است که همه ما به مهاجرت فکر می‌کنیم».

او گفت: «اما دولت کوچک‌ترین اهمیتی به از دست دادن استعدادها و منابع انسانی جوان و مفید خود نمی‌دهد. این به نظر من غم‌انگیزترین بخش ماجراست.»