نوشتهٔ فریبا راد | 2024-12-14

در حالی که جمهوری اسلامی دستور کار خارجی خود را به رفاه داخلی اولویت می‌دهد، ایران با بحران جمعیتی مواجه است؛ بحرانی که ممکن است سبب شود جمعیت ۸۷ میلیون نفری کشور تا پایان قرن به نصف تقلیل یابد و به ۴۲ میلیون نفر برسد.

سیاست‌های جمعیتی رژیم طی دهه‌ها به‌شیوهٔ چشمگیری تغییر کرده است.

در جریان جنگ ایران و عراق، مقامات مردم را به افزایش جمعیت تشویق می‌کردند تا از این طریق نیروی کار و تعداد سربازان ارتش را افزایش دهند.

پس از پایان جنگ، دولت مسیر خود را تغییر داد و سیاست خانوادهٔ دو فرزندی را ترویج کرد.

با مواجهه با رشد منفی جمعیت تا سال ۱۳۹۱، علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، زوج‌ها را به داشتن فرزندان بیشتری تشویق می‌کرد -- درخواستی که به‌دلیل شرایط اقتصادی طاقت‌فرسا که بخش عمده‌ای از جمعیت با آن مواجه هستند، ناکام مانده است.

محمد السلیمی، پژوهشگر موسسهٔ بین‌المللی رسانه برای مطالعات ایرانی، برای عرب نیوز نوشت که «تغییرات شدید در سیاست‌های جمعیتی به رژیم آسیب زده» و اعتبار رهبری، ایده‌ها، ارزش‌ها، و شعارهای آن را تضعیف کرده است.

«سیاست جمعیتی رژیم همواره بر اساس منافع و تمایلات رژیم و مقامات ارشد آن تغییر کرده است.»

واقعیت اقتصادی موجود ر‌وایتگر داستانی تلخ است.

گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس ایران حاکی از آن است که در سال ۱۴۰۲ نرخ فقر به ۳۰/۱ درصد رسید و حدود یک سوم ایرانیان دیگر قادر به تأمین نیازهای اولیهٔ خود نبودند.

بنا بر گزارش «ایران‌وایر»، به‌رغم سیاست‌های رفاهی دولت، این نرخ‌ها به‌مدت پنج سال عمدتاً بدون تغییر باقی مانده است.

با این حال، رژیم ایران همچنان یکی از بزرگترین هزینه‌کنندگان نظامی در جهان باقی مانده است. این رژیم در آبان‌ماه اعلام کرد که بودجهٔ نظامی خود را به‌میزان «۲۰۰ درصد» افزایش داده است، که درصد قابل توجهی از آن به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اختصاص می‌یابد.

اولویت‌های نابجا

با نرخ تورم رسمی بیش از ۴۰ درصد در سال ۱۴۰۲ و هزینه‌های بی‌سابقهٔ مسکن و خوراک، بسیاری از زوج‌های طبقهٔ متوسط فاقد توانایی مالی برای داشتن فرزند هستند.

یک آموزگار ۳۴ سالهٔ تهرانی که نخواست نامش منتشر شود، گفت: «من و شوهرم ۱۰ سال است که ازدواج کرده‌ایم و آرزو داریم بچه‌دار شویم.»

او گفت: «ما هر دو به‌شدت کار می‌کنیم، اما به‌سختی می‌توانیم از پس خودمان بربیاییم و اجاره‌خانه بپردازیم، چه برسد به اینکه هزینه‌های بچه‌داری را هم به‌دوش بکشیم.»

این معلم گفت که به‌همراه شوهرش، که او نیز یک آموزگار است، برای رسیدن به خانهٔ اجاره‌ای‌، واقع در حومهٔ شهر، روزانه ۳۰ کیلومتر رفت‌وآمد می‌کند.

سیروس نبیلی، تحلیلگر سیاسی مقیم لندن، به پیشتاز گفت: «[رژیم ایران] حک‌ومتی است که تنها به ایدئولوژی خود پایبند است. این رژیم هیچ‌گونه علاقه، نگرانی‌، وابستگی، و حس مسئولیت یا پاسخگو بودن نسبت به مردم خود ندارد.»

او افزود: «جامعه ساختار سنتی خود را که برای هزاران سال بر شالودهٔ خانواده و فرزندان پایه‌گذاری شده بود، از دست داده است. بی‌عدالتی و فساد به یک هنجار تبدیل شده است که در آن ارزش‌های سنتی آن از بین رفته‌اند.»

با این حال، جمهوری اسلامی ایران همچنان به گسترش نظامی منطقه‌ای و نیروهای نیابتی در سراسر خاورمیانه اولویت می‌دهد، در حالی که در جبههٔ داخلی، مشکلات اقتصادی عمدتاً بی‌پاسخ مانده‌اند.

نبیلی گفت: «تا زمانی که سیاست‌های دولت تغییر نکند، زوال در همهٔ ابعاد زندگی در ایران ادامه خواهد داشت.»