نوشتهٔ پیشتاز | 2023-10-27

قوهٔ قضاییهٔ ایران با طرح اتهاماتی که به‌نظر بسیاری از افراد بی‌اساس است، برای دو خبرنگار زن که اولین بار موضوع مرگ مهسا امینی ۲۲ ساله را در شهریور ۱۴۰۱ پوشش دادند احکام حبس طولانی‌مدت صادر کرده است.

امینی با اتهام نقض قوانین حجاب دستگیر شد و در بازداشت «پلیس امنیت اخلاقی» رژیم جان باخت. مرگ او آغازگر اعتراضاتی سراسری در ایران شد که به جنبش «زن، زندگی، آزادی» بدل گشت و مورد حمایت گستردهٔ جامعهٔ بین‌المللی قرار گرفت.

روز سی‌ام مهرماه، یک دادگاه بدوی در ایران الهه محمدی و نیلوفر حامدی را به «همکاری با دولت متخاصم آمریکا، اجتماع و تبانی برای ارتکاب جرم علیه امنیت ملی و فعالیت تبلیغی علیه نظام» محکوم کرد.

هر دو نفر بارها اتهامات قوهٔ قضاییه را رد کرده‌اند.

این دو زن از اولین خبرنگارانی بودند که خبر مرگ امینی را پوشش دادند و به‌فاصلهٔ یک هفته از یکدیگر دستگیر شدند. آنها بیش از یک سال است که در زندان معروف اوین تهران حبس بوده‌اند.

اگر حکم دادگاه بدوی در دادگاه تجدیدنظر نیز تأیید شود، محمدی که خبرنگار روزنامهٔ هم‌میهن است باید تا ۱۲ سال حبس تحمل کند.

حامدی، که برای روزنامهٔ شرق کار می‌کرده، در صورت تأیید رأی دادگاه بدوی در دادگاه تجدید‌نظر باید ۱۳ سال در زندان بماند.

این احکام تا ۲۰ روز پس از صدور در دادگاه تجدید‌نظر قابل اعتراض است.

به گزارش رادیو فردا، سازمان عفو بین‌الملل به این احکام اعتراض کرده و از ایران خواسته است تا بلافاصله این دو خبرنگار را آزاد کند. عفو بین‌الملل فرآیند حقوقی طی‌شده برای محمدی و حامدی را «بسیار غیرمنصفانه» خواند.

اسناد افتراآمیز

روز اول آبان، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران فیلم مستندی با عنوان خبرچین منتشر کرد که بر موضوع این دو خبرنگار تمرکز داشت.

در این مستند، به جزئیاتی دربارهٔ اتهامات این دو زن مبنی بر «همکاری با سازمان‌های فمینیستی خارجی»، از جمله تارنمای خارجی «دیده‌بان آزار»، اشاره شده است؛ «دیده‌بان آزار» نیز در این مستند با عنوان ابزار جاسوسی مطرح شده است.

در این فیلم، که در تارنمای خبرگزاری فارس وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز به نمایش درآمده است، با لحنی اتهام‌آمیز و زبانی گزنده اتهام همکاری با نیروهای خارجی که قصد تغییر رژیم در ایران را دارند علیه این دو خبرنگار مطرح می‌شود.

شایان ذکر است آنچنانکه بینندگان این فیلم دیده‌اند، نیروهای اطلاعات رژیم ظاهراً به تمامی مکالمات و پیام‌های این دو زن با منابع دسترسی داشته‌اند.

در این مستند، با نمایش بعضی از پیام‌ها و مکالمات این دو خبرنگار، ادعا می‌شود که این پیام‌ها و مکالمات در مدتی که خبرنگاران موضوع مرگ مهسا امینی را پوشش می‌داده و پیرامون شرایط مرگ او تحقیق می‌کرده‌اند ردوبدل شده است.

چند مورد از مکالمات ضبط‌شده‌ای که در این فیلم دیده می‌شود در جریان حقیقت‌یابی دو خبرنگار پس از بستری‌شدن مهسا امینی و همچنین پس از مرگ او بین محمدی یا حامدی و اعضای خانوادهٔ امینی ردوبدل شده است.

در بین این مکالمات، که از قرار معلوم به‌صورت لحظه‌ای زیر نظر عوامل رژیم بوده است، یک مکالمه نیز به‌چشم می‌خورد که این دو خبرنگار با یک منبع خارجی داشته‌اند و در مستند تحت عنوان جاسوس معرفی می‌شود.

این دو خبرنگار بارها در فیلم به فتنه‌گری در ناآرامی‌ها با تحریک افکار عمومی از طریق گزارش‌های کذب و تحریف اتفاقات واقعی متهم می‌شوند.

سعید پارسایی، همسر الهه محمدی، در صفحهٔ اینستاگرام خود نسبت به این مستند واکنش نشان داد و در گوشه‌ای از پاسخ خود گفت مکالمات و پیام‌هایی که در این فیلم افشا شده همراه با سوگیری بوده و ویرایش شده و ناقض حریم خصوصی خبرنگاران بوده است.

«خبرنگاری در واقع جرم است»

سردبیر یکی از روزنامه‌های ایران که ۲۴ سال در این حرفه فعالیت داشته است با شرط محفوظ ماندن هویتش به پیشتاز گفت: «جملهٔ "خبرنگاری جرم نیست" همواره در سراسر جهان تکرار می‌شود».

او گفت: «اما در ایران خبرنگاری در واقع جرم است، همان‌طور که احکام صادرهٔ دادگاه برای نیلوفر و الهه ثابت می‌کند».

وی افزود: «و من هم تنها خبرنگار ایرانی نیستم که این روزها به این حکم فکر می‌کند. تقریباً همهٔ همکاران و دوستان من به همین موضوع فکر می‌کنند.»

چند ماه پس از دستگیری محمدی و حامدی، قوهٔ قضاییهٔ ایران ادعا کرد که این دو خبرنگار با اتهام «ارتباط با دولت آمریکا» دستگیر و بازداشت شده‌اند.

طبق ادعای قوهٔ قضاییه، این دو نفر «به‌دلیل پوشش خبری خود حبس نشده‌اند».

هر دو خبرنگار در جلسات دادگاه خود این ادعا را رد کرده‌اند. آنها جداگانه پشت درهای بسته محاکمه شدند. محمدی و حامدی در آبان سال گذشته به «تبلیغ علیه نظام و تبانی علیه امنیت ملی» متهم شدند.

یک نویسنده و خبرنگار مجرب اهل ایران، که مایل به ذکر نام خود نبود، گفت: «خبرنگاری در ایران یعنی همیشه در وضعیت بلاتکلیفی باشی و ندانی فردا قرار است کار داشته باشی یا نه».

سردبیر و مدیر مسئول یک مجلهٔ ایرانی، که به‌دلیل نگرانی‌های امنیتی از پیشتاز خواسته بود نامش افشا نشود، گفت: «جرم ما خبرنگاران ایرانی خبرنگار بودن است».

«خبرنگاران ایرانی نه امنیت شغلی دارند و نه امنیت فیزیکی و آنلاین.»

این خانم افزود: «بعد از ۱۸ سال کار سردبیری و مجموعاً ۲۸ سال فعالیت خبرنگاری، هیچ‌وقت مطمئن نیستم ماه بعد قرار است کار داشته باشم یا نه، چون بعد از انتشار هر جلد از مجله اصلاً نمی‌دانم دولت قرار است اجازهٔ ادامهٔ فعالیت آن را بدهد یا نه».

وی خاطرنشان کرد: «سانسور رژیم در دورهٔ رئیسی [ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران] به‌مراتب سختگیرانه‌تر شده است. صادقانه بگویم اصلاً قوانین را نمی‌فهمم؛ حساسیت‌های رژیم هیچ حساب و کتابی ندارد.»

تحسین جهانی

مجلهٔ تایم نام محمدی و حامدی را در فهرست ۱۰۰ فرد تأثیرگذار سال ۲۰۲۳ میلادی جای داد و بنیاد خبرنگاری نیمن نیز این دو نفر را برای اعطای جایزهٔ سال ۲۰۲۳ لوئیس ام. لیونز در زمینهٔ وجدان و صداقت در خبرنگاری انتخاب کرد.

روز ۱۲ اردیبهشت نیز جایزهٔ جهانی آزادی مطبوعات یونسکو/گی‌یرمو کانو برای سال ۲۰۲۳ به این دو نفر اعطا شد.

در تیرماه، کلوب ملی مطبوعات در آمریکا نام حامدی و محمدی را به‌عنوان دریافت‌کنندگان بین‌المللی جایزهٔ آزادی مطبوعات خود در سال ۲۰۲۳ میلادی -- جایزهٔ جان اوبوچون -- اعلام کرد.

اعضای بنیاد نیمن در توضیح انتخاب خود گفتند: «حامدی و محمدی از جان و معیشت خود مایه گذاشتند و آزادی خود را در این فرآیند از دست دادند».

«آنها خطرات بزرگ پیش روی خود را می‌دانستند، اما همچنان متعهد به پوشش داستان امینی ماندند. خبرنگاران در ایران هر روز جان خود را به خطر می‌اندازند تا وضعیت و بیداد آنجا را گزارش کنند.»