نوشتهٔ مریم منظوری | 2025-03-24

تلاش‌های رژیم ایران برای دستیابی به روابط نزدیک‌تر با صربستان به‌عنوان یک کشور محصور در خشکی در حوزهٔ بالکان موجب نگرانی دربارهٔ طرح‌های گسترش نفوذ این رژیم در جنوب شرق اروپا شده است.

تحلیلگران هشدار می‌دهند که برنامه‌های توسعه‌طلبانهٔ جمهوری اسلامی -- از طریق سیاست «صادر کردن انقلاب» ۱۳۵۷ -- برای کشورهای دیگر مخرب بوده و ممکن است تأثیری منفی در صربستان نیز داشته باشد.

جمهوری اسلامی و صربستان علی‌رغم مواضع مخالفی که در جنگ بوسنی در دههٔ ۱۳۷۰ داشتند، گام‌هایی برای تحکیم روابط دفاعی برداشته‌اند.

طی ماه‌های اخیر، این دو کشور وارد تبادلات دیپلماتیک رده‌بالایی شده‌اند، آنچنانکه دامیر کواچویچ، سفیر صربستان، در دی‌ماه با سرتیپ عزیز نصیرزاده، وزیر دفاع ایران، دیدار کرد.

رشید حسن‌پور، سفیر ایران، و نبویشا استفانوویچ، وزیر دفاع صربستان، نیز در زمینهٔ آموزش نظامی گفتگوهای موازی داشته‌اند.

به‌گفتهٔ خبرگزاری تندروی تسنیم، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران، یک پیمان دفاعی جامع به مجلس شورای اسلامی تقدیم کرده است.

به گزارش تسنیم، این پیمان موضوعات سیاست امنیتی، مشارکت‌های نظامی و اقتصادی، همکاری‌های نظامی و فنی، آموزش‌ها و پزشکی نظامی را دربردارد.

راهبرد رژیم ایران از روابط دیپلماتیک و دفاعی برای گسترش نفوذ و ترکیب قدرت نرم با توافق‌های نظامی بهره‌گیری شده است.

از یک سو، تهران الزام اخذ ویزا را برای شهروندان صربستان حذف کرده و تبادلات فرهنگی را از طریق سفارت خود در بلگراد افزایش داده است.

از سوی دیگر، طبق اعلام EttoBA، یک هیئت نمایندگی صربستان در مرداد ۱۴۰۲ تعداد ۲۰٫۰۰۰ پهپاد شاهد ۱۳۶ به تهران سفارش داده است.

رسانهٔ ژئوپست از حوزه بالکان گزارش کرد: «ایران بلندپروازی‌هایی برای گسترش نفوذ خود در کشورهای بالکان نشان داده و صربستان را هم‌پیمان خود دانسته است. ایران بخش امنیت را هدف گرفته تا بتواند به صربستان سلاح بفروشد.»

بلندپروازی‌های توسعه‌طلبانه

شورای امنیت کوزوو با اشاره به «رفتارهای متجاوزانه» در امتداد مرز مشترک دو کشور، نگرانی شدید خود را از اقدام صربستان در تحصیل پهپادهای ساخت ایران ابراز کرد.

تهران با حمایت از گروه‌های نیابتی مسلح در خاورمیانه، از جمله حوثی‌های یمن و حزب‌الله لبنان، تمایل خود را برای دخالت در امور داخلی کشورهای دیگر نشان داده است.

این موضوع علاوه بر نگرانی‌های منطقه‌ای دربارهٔ نیات واقعی این رژیم در حوزهٔ بالکان مطرح است.

بهمن، دندان‌پزشک سوئدی ایرانی‌تبار در بلگراد، به پیشتاز گفت: «سابقهٔ ۴۶ سالهٔ جمهوری اسلامی نشان می‌دهد که این رژیم خود را در هر خلأ جهانی که پیدا کند جا می‌دهد.»

او گفت: «اینها در بوسنی فیلم‌های ایرانی به نمایش می‌گذارند و رویدادهای فرهنگی برگزار می‌کنند، اما در پشت صحنه ممکن است به‌دنبال تأثیرگذاری در مردم و رسانه‌ها یا حتی ایجاد گروه‌های نیابتی باشند، کاری که در عراق و یمن هم به همین منوال انجام دادند.»

«این طرح‌ها می‌تواند پایگاه‌هایی راهبردی در ورای خاورمیانه برای ایران فراهم کند.»

تحلیلگران گفتند تهران کشورهای بالکان را هدف مهمی برای توسعهٔ خود می‌داند.

کلوئی پورکاظمی، دانشجوی دکتری روابط بین‌الملل در بخارست، به پیشتاز گفت: «جمهوری اسلامی با تشکیل پایگاه در این کشورهای کوچک، می‌تواند خیلی سریع در اروپا گروه‌های شبه‌نظامی فعال کند یا عملیات انجام دهد.»