نوشتهٔ فریبا راد | 2025-04-29

تحلیلگران می‌گویند در توافقنامهٔ ۲۰ سالهٔ همکاری‌های راهبردی ایران و روسیه که در ۱۹ فروردین در دومای دولتی روسیه به تصویب رسید خبری از آن تضمین‌های نظامی که کرملین در پیمان ۱۴۰۳ به کرهٔ شمالی داد نیست و منفعت چندانی هم برای مردم عادی ایران ندارد.

خبرگزاری تاس روسیه روز دوم بهمن ۱۴۰۳ گزارش کرد این پیمان همکاری‌هایی را در موضوعات دفاعی، مقابله با تروریسم، انرژی، مالی، حمل‌ونقل، صنعت، کشاورزی، فرهنگ، علوم و مهندسی دربرمی‌گیرد، اما هیچ‌گونه پشتیبانی نظامی ملموسی در آن به‌ چشم نمی‌خورد.

این خبرگزاری گفت: «امضاکنندگان متعهد شدند که در صورت حمله به روسیه یا ایران به متجاوزان کمک نکنند، اما در این سند اشاره‌ای به کمک نظامی در صورت حملهٔ مسلحانه به یکی از طرفین توافق نشده است.»

به گزارش خبرگزاری فرانسه، آندری رودنکو، معاون وزیر امور خارجهٔ روسیه، گفت: «امضای این پیمان به معنای تشکیل اتحاد نظامی با ایران یا کمک نظامی دوجانبه نیست.»

عباس عراقچی، وزیر امور خارجهٔ ایران، و سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجهٔ روسیه، در کنفرانس مطبوعاتی روز ۲۹ فروردین «ماهیت پیشرفتهٔ گفتگوی سیاسی» بین دو کشور را تحسین کردند.

لاوروف به اجرای «پرداخت‌های بانکی و مالی، زنجیره‌های لجستیک و دیگر سازوکارهای خدمت به تجارت و سرمایه‌گذاری، که در برابر اقدامات غیرقانونی از ما محافظت می‌کنند» اشاره کرد -- اقدامات غیرقانونی اصطلاح مورد نظر مسکو برای تحریم‌های بین‌المللی است.

اما در این توافقنامهٔ همکاری، برای مردم عادی ایران که گرفتار بحران اقتصادی هستند حمایت اقتصادی چندانی منظور نشده است و تحلیلگران می‌گویند روسیه -- که دغدغهٔ اصلی‌اش اوکراین است -- از منابع لازم برای سرمایه‌گذاری قابل توجه در اقتصاد ایران برخوردار نیست.

آنها می‌گویند توافقنامه‌های مربوط به انرژی و کریدور حمل‌ونقل عمدتاً به‌نفع مجموعه‌های عظیم مرتبط با رژیم است و اشتراک‌گذاری اطلاعات با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز موجب تقویت هرچه بیشتر سلطهٔ رژیم در داخل می‌شود.

«صحنهٔ سیاسی»

شهرام خلدی، کارشناس مسائل ایران و مشاور پارلمان کانادا، به پیمان تهران و مسکو در سال ۱۳۸۰ اشاره کرد، که سود اقتصادی محدودی به بار آورد.

او به پیشتاز گفت: «این پیمان‌ها بیشتر از اینکه نقش چارچوبی برای تغییرات چشمگیر داشته باشند حکم ابزاری در صحنهٔ سیاسی دارند -- که نشان‌دهندهٔ مقاومت نسبت به فشار غرب و حمایت از روایت‌های داخلی است.»

وی با اشاره به اینکه «ایران و روسیه همچنان در بازار جهانی انرژی رقیب هستند»، افزود در یک سناریوی احتمالی اگر روسیه از طریق توافق با اوکراین بتواند تحریم‌ها را کاهش دهد، «ممکن است دوباره در صادرات انرژی به سلطه برسد».

او توضیح داد در این صورت، امکان دارد درآمد نفتی ایران تضعیف شده و همکاری اقتصادی آنها دچار تزلزل شود.

شاهین مدرس، مدیر بخش ایران در تیم بین‌المللی مطالعات امنیتی در ورونای ایتالیا، گفت در این پیمان، روسیه هیچ تعهدی برای دفاع از جمهوری اسلامی در صورت حمله نداده است.

وی افزود: «مسکو ایران را نه یک متحد راهبردی حقیقی، بلکه یک زیردست بی‌دردسر می‌داند.»

حتی کارشناسان مسائل سیاسی نزدیک به محافل دولتی در ایران نیز ابراز تردید کرده‌اند، آنچنانکه سیدمحمدصادق امامیان، هم‌بنیانگذار اندیشکدهٔ حکمرانی و سیاست دانشگاه تهران، روز ۴ فروردین در هیئت گفتگوی باشگاه والدای این پیمان را صرفاً «یک نقطهٔ عطف نمادین» خواند.