نوشتهٔ الفاصل | 2023-10-11

بیروت -- مقامات ارشد گروه شبه‌نظامی فلسطینی حماس و چندین تحلیلگر می‌گویند که ایران در فرایند تدارک عملیات منتهی به حملات هوایی، زمینی، و دریایی به اسرائیل، که این گروه از غزه انجام داد، دست داشته است.

این مقامات روز یکشنبه (۱۶ مهر) به وال استریت ژورنال گفتند: «مقامات امنیتی ایران به طراحی حملهٔ غافلگیرانهٔ حماس به اسرائیل کمک کردند و روز دوشنبهٔ گذشته در جلسه‌ای در بیروت به این حمله چراغ سبز نشان دادند.»

به‌گفتهٔ مقامات این گروه شبه‌نظامی، افسران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران در جریان جلسات متعددی که از مرداد‌ماه در بیروت برگزار شد، به طرح‌ریزی این حملات کمک کردند.

به‌گفتهٔ این مقامات، بنا بر گزارش‌ها، نمایندگان چهار گروه شبه‌نظامی مورد حمایت ایران، از جمله حماس و حزب‌الله، در نشست ۱۰ مهر حضور داشتند.

سپاه پاسداران مستقیماً از حزب‌الله لبنان حمایت می‌کند و از حماس نیز که کنترل نوار فلسطینی غزه را در دست دارد، پشتیبانی می‌کند. ایالات متحده و دیگران هر دو گروه را به‌عنوان سازمان‌های تروریستی تعیین کرده‌اند.

شبه‌نظامیان حماس بامداد شنبه زیر پوشش یک رگبار عظیم راکتی به اسرائیل رخنه کردند. آنها حمله‌ای کردند که بسیاری آن را بدترین خشونت اسرائیلی و فلسطینی طی چندین دهه می‌دانند؛ خشونتی که به تلفات سنگین غیرنظامیان در هر دو طرف منجر شده است.

اثر انگشت ایران

ایران که در خردادماه میزبان مذاکرات با رهبران حماس و گروه شبه‌نظامی فلسطینی جهاد اسلامی بود، یکی از نخستین کشورهایی بود که حملهٔ خونین شنبهٔ حماس به اسرائیل و غیرنظامیان اسرائیلی را مورد تقدیر قرار داد.

یحیی رحیم صفوی، از مشاوران ارشد علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، ضمن اعلام حمایت از این حمله، آن را یک «عملیات غرورآفرین» خواند.

حزب‌الله لبنان از حماس هم برای «عملیات قهرمانانه»اش ستایش کرد.

روز سه‌شنبه، خامنه‌ای هرگونه نقش ایران در این حمله را انکار کرد. پیش از او نیز نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل متحد بیانیهٔ مشابهی را منتشر کرده بود.

اما تحلیلگران می‌گویند که ایران قطعاً نقشی را در این رابطه ایفا کرده است.

طارق الشمری، تحلیلگر سیاسی، به تارنمای الفاصل (تارنمای همکار پیشتاز) گفت: «ما نمی‌توانیم ببینیم که حماس حمله‌ای با این مقیاس و پیچیدگی را بدون دریافت پشتیبانی یا کمک از ایران اجرا کند.»‌

او گفت: «به احتمال بسیار زیاد مهاجمان از مدت‌ها پیش آموزش‌های ویژه و حرفه‌ای را در زمینهٔ مانور دادن، رخنه کردن، و درهم شکستن موانع مرزی از افسران ایرانی سپاه پاسداران دریافت کرده‌اند.»

الشمری گفت، نیز ممکن است که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی این حمله را خودش طراحی کرده باشد یا به حماس کمک‌های مستشاری یا اطلاعاتی ارائه داده باشد.

یک مقام آمریکایی روز یکشنبه به وال استریت ژورنال گفت هنوز خیلی زود است که بگوییم آیا ایران «مستقیماً» در این حمله دست داشته است یا نه. اما او افزود تردیدی نیست که حماس توسط کشورهایی از جمله ایران «تأمین مالی، تجهیزاتی، و تسلیحاتی» شده است.

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجهٔ آمریکا، گفت که ایالات متحده «هیچ چیزی» در اختیار ندارد «که به ما نشان دهد ایران مستقیماً در این حمله، در برنامه‌ریزی یا اجرای آن، دخالت داشته است.»

اما او افزود که حماس «بدون این حمایتی که چندین سال از سوی ایران دریافت کرده، حماس نمی‌بود.»

همکاری حماس و ایران

یک تحلیلگر سیاسی لبنانی که اطلاعات عمیقی از حزب‌الله و روابط آن با حماس دارد به الفاصل گفت: «همکاری سیاسی نزدیکی میان حماس و محور ایران وجود دارد.»‌

این منبع که نخواست نامش فاش شود، گفت که ایران از حماس حمایت مالی می‌کند تا آن گروه بتواند خود را مسلح و فعالیت‌هایش را تأمین مالی کند.

به‌گفتهٔ او، حماس «از ایران حمایت مالی مستمر دریافت می‌کند، از حمایت سیاسی، رسانه‌ای، و فرهنگی حزب‌الله، و تسهیل جایه‌جایی رهبران و ترویج اندیشه‌ها و پروژه‌های خود بهره می‌برد.»

او گفت، نشست‌هایی که در ماه‌های اخیر بین اسماعیل هنیه رهبر حماس، حسن نصرالله رهبر حزب‌الله، و مشاوران ایرانی برگزار شد، «ماهیت سیاسی داشتند» و هدف آنها «تأکید دوباره بر ائتلاف و همکاری راهبردی» میان آنها بود.

به‌گفتهٔ این تحلیلگر سیاسی لبنانی، ایران به‌منظور تحمیل هژمونی و «محور مقاومت تحت رهبری خود» بر منطقه «به‌دنبال سوءاستفاده از رویدادهای غزه خواهد بود.»

تونی بولس، نویسندهٔ سیاسی، به الفاصل گفت که حملات عظیم روز شنبه به اسرائیل مستلزم «بیش از یک سال تأمین مالی، برنامه‌ریزی، و آموزش» بوده است.

او افزود، فارغ از این که ایران و حزب‌الله از جزئیات این حملهٔ خاص اطلاع داشتند یا نه، «بدون شک در تأمین مالی، آموزش، و پشتیبانی [مورد نیاز] برای آماده‌سازی جهت اجرای چنین حمله‌ای نقش داشته‌اند.

عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل

الشمری، تحلیلگر سیاسی، گفت که قبل از این حمله نشانه‌های مثبتی دربارهٔ امکان عادی‌سازی روابط میان عربستان سعودی و اسرائیل مشاهده شده بود.

او یادآور شد که این امر تهران را که می‌خواست به‌هر قیمتی این نزدیکی روابط را مختل کند، به‌شدت خشمگین کرد.

به‌گفتهٔ الشمری، حکومت ایران چشم‌انداز عادی‌شدن روابط اسرائیل با کشورهای با نفوذ منطقه مانند عربستان سعودی را «یک تهدید واقعی» برای منافع راهبردی و برنامهٔ خود می‌داند.

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجهٔ جمهوری اسلامی ایران، در سخنانی که تهدید از جانب تهران محسوب می‌شد، گفت که «مسیر» عادی‌سازی روابط سعودی و اسرائیل را «قطع» خواهد کرد.

علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، نیز در سخنرانی روز ۱۱ مهر خود بدون نام‌بردن از عربستان سعودی به تلاش‌ها برای عادی‌سازی روابط حمله کرده بود.

تهران تقویت اتحاد امنیتی میان کشورهای خلیج فارس و اسرائیل را تهدید بزرگ برای نفوذ منطقه‌ای خود می‌داند و از بابت آن نگران است.

واکنش مردم ایران

در شرایطی که رژیم ایران حمایت خود را از حماس اعلام کرده است، بسیاری از ایرانیان از اقدامات و اظهارات حکومت‌شان خشمگین هستند.

روز یکشنبه، پس از ورود چند ایرانی وابسته به رژیم با پرچم فلسطین، به ورزشگاه آزادی تهران در جریان یک مسابقهٔ فوتبال لیگ برتر، هزاران تماشاگر این اقدام نمایشی را محکوم کردند.

بسیاری از ایرانیان نیز در سایت شبکهٔ اجتماعی ایکس (توئیتر سابق) با مردم اسرائیل ابراز همبستگی کردند. همچنین، هشتگ «ایرانیان کنار اسرائیل می‌ایستند» در روزهای یکشنبه و دوشنبه فراگیر شد.

یک تحلیلگر سیاسی ایرانی ساکن تهران که نخواست نامش فاش شود به الفاصل گفت: «رفتار جمهوری اسلامی در منطقه و فراتر از آن اکثر ایرانیان را خشمگین کرده است.»

او گفت: «آنها سیاست‌های رژیم را تأیید نمی‌کنند و نمی‌خواهند ببینند که پول مالیات‌دهندگان کشور به‌سوی مداخله و بی‌ثباتی در منطقه می‌رود.»

نهاد طوبالیان و أنس البار در تهیهٔ این گزارش مشارکت کردند.